Po smutnych chwilach refleksji nad śmiercią bliskiej osoby, dla pozostałych przy życiu osób nadchodzi czas dopełnienia kwestii formalnych związanych z uregulowaniem sytuacji prawnej nieruchomości i ruchomości wchodzących w skład spadku, a pozostawionych przez spadkodawcę.
W kontekście stwierdzenia nabycia spadku trzeba brać pod uwagę, że samo otwarcie spadku następuje zawsze w momencie śmieci spadkodawcy, natomiast sama śmierć spadkodawcy nie oznacza, że spadek został nabyty. Potrzebne jest wydanie przez sąd postanowienia w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku.
Spadek można nabyć z dobrodziejstwem inwentarza, wprost lub można go odrzucić.
Stwierdzenie nabycia spadku jest czynnością deklaratoryjną, konsekwencją której jest wydanie przez sąd postanowienia określającego nabycie spadku przez uprawnione osoby.
Nabycie spadku z dobrodziejstwem inwentarza jest rozwiązaniem niezwykle korzystnym dla spadkobiercy w szczególności gdy, spadek obciążony jest długami. Nabywając spadek z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca nabywa spadek wraz z długami, jednak odpowiada za odziedziczone długi tylko do wysokości wartości masy spadkowej, która ustalona jest poprzez tzw. spis inwentarza. Nabywając spadek z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca nie odpowiada za długi wchodzące w skład spadku swoim prywatnym majątkiem.
Spis inwentarza, to dokument w którym zamieszczone zostają informacje o przedmiotach wchodzących w skład spadku wraz ze wskazaniem wartości tych przedmiotów oraz informacje o długach wchodzących w skład spadku także wraz ze wskazaniem ich wysokości. Spis taki sporządza komornik albo sam spadkobierca, który w tym przypadku nazywany jest wykazem inwentarza. Zarówno spis jak i wykaz inwentarza powinien uwzględniać wartość przedmiotów i długów wchodzących w skład spadku według stanu i cen z chwili otwarcia spadku. Gdy wykaz inwentarza sporządza spadkobierca i pominie przedmioty lub długi spadkowe lub je celowo zatai, to ponosi on negatywne konsekwencje. W tym wypadku będzie to zmiana formy nabycia spadku i tym samym spadkodawca nabędzie spadek wprost. Czyli spadkobierca, który pominie przedmioty lub długi będzie ponosił odpowiedzialności za długi spadkowe także ze swojego majątku osobistego.
Kolejną formą nabycia spadku jest nabycie spadku wprost. Przyjmując spadek w ten sposób, spadkobierca zgadza się na nabycie spadku bez jakichkolwiek ograniczeń, tzn. wraz z długami, które wchodzą w skład spadku, a odpowiedzialność za długi spadkowe ponosi także ze swojego osobistego majątku. Zatem ten sposób przyjęcia spadku jest korzystny, gdy pewnym jest, że spadkodawca nie pozostawił po sobie długów. Natomiast jeśli w masie spadkowej znajdują się tylko długi to najlepszym rozwiązaniem będzie odrzucenie spadku.
Oświadczenia o przyjęciu spadku wprost lub o odrzuceniu spadku należy złożyć (przed sądem lub notariuszem) w terminie 6 miesięcy liczonym od chwili śmierci spadkodawcy. Natomiast do nabycia spadku z dobrodziejstwem inwentarza nie jest potrzebne żadne działanie ze strony spadkobierców.
Jednak brak działania nie oznacza, że spadkobiercy nie muszą wystąpić do sądu o wydanie postanowienia w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku. Posiadanie takiego postanowienia jest bardzo ważne w przypadku podejmowania wielu czynności np. przy zmianie danych dotyczących właściciela nieruchomość (zmiana danych w księgach wieczystych) czy chociażby przy wyrejestrowaniu samochodu, wypłacie środków pieniężnych zgromadzonych przez spadkodawcę (zmarłego) na rachunku bankowym. Konieczność posiadania postanowienia w przedmiocie nabycia spadku jest bardzo ważna także gdy, pojawia się potrzeba wykazania się wobec innych osób, iż jest się właścicielem danego przedmiotu (np. wskazanego wyżej samochodu). Postanowienie takie jest niezbędne także w przypadku, gdy spadkobierca zamierza zbyć ruchomości (np. samochód) lub nieruchomości pozostawione przez spadkodawcę.
Postępowanie w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku odbywa się po uprzednim złożeniu przez spadkobiercę wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. W treści wniosku wnioskodawca zobowiązany jest wskazać uczestników czyli osoby, które są potencjalnymi spadkobiercami (czyli członków swojej rodziny np. braci, siostry, drugiego małżonka spadkodawcy). Dodatkowo, we wniosku wskazać należy, czy dziedziczenie następuje w oparciu o testament (wtedy gdy, spadkodawca pozostawił po sobie testament) czy też jest to dziedziczenie ustawowe (gdy nie ma testamentu). Wnioskodawca zobowiązany jest także wskazać okoliczności sprawy dotyczące między innymi czasu i miejsca zgonu spadkodawcy. Wniosek taki, aby został skutecznie wniesiony musi być złożony do właściwego sądu, a także powinien zostać należycie opłacony. Obecnie opłata od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po jednym tylko spadkodawcy to koszt 100 zł. Natomiast inaczej sytuacja wygląda w przypadku objęcia jednym wnioskiem dwóch lub więcej zmarłych osób (dwóch lub więcej spadkodawców), w takim przypadku wysokość opłaty uzależniona jest od liczby osób będących spadkodawcami. Po przeprowadzonym postępowaniu sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabyciu spadku.
Jak samemu sporządzić wykaz inwentarza ? Czy w jednej sprawie można sporządzić kilka wykazów inwentarza ? Co w sytuacji gdy, komornik błędnie sporządzi spis inwentarza ? W jakich przypadkach możemy odrzucić spadek ? Do jakiego sądu należy złożyć wniosek w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku oraz w jakiej wysokości uiścić opłatę od tego wniosku ?
Na te i inne Państwa pytania odpowiedzą prawnicy kancelarii podczas spotkania, a po udzieleniu pełnomocnictwa sporządzą i złożą w sądzie odpowiedni wniosek.
Natomiast, odpowiedzi na wyżej postawione pytania pojawią się także w następnych wpisach, do których śledzenia zachęcamy!
Agnieszka Sochacka
Aplikant - Tokarczyk i Partnerzy Kancelaria Radców Prawnych i Adwokatów
