Uprawnionym do świadczeń alimentacyjnych jest małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku. Uprawnionym jest także małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, choćby nie znajdował się w niedostatku, jednak rozwód pociągnął za sobą istotne pogorszenie jego sytuacji materialnej. Obowiązanym jest małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego.
Uprawnionymi do świadczeń alimentacyjnych są także dzieci, które nie są jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba, że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
Przesłanką obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dzieci jest niezdolność do samodzielnego utrzymania się.
Często usamodzielnienie się mylnie utożsamione jest z osiągnięciem pełnoletniości, bądź ukończeniem 24 roku życia. Obowiązek alimentacyjny spoczywa na rodzicach dziecka pełnoletniego, także w sytuacji gdy dziecko nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie np. z powodu choroby psychicznej. Jedyną miarodajną okolicznością uzasadniającą ustanie obowiązku alimentacyjnego jest ustalenie okoliczności związanej z możliwością samodzielnego utrzymywania się dziecka.
Wysokość alimentów uwarunkowana jest trzema okolicznościami:
- usprawiedliwionymi potrzebami dziecka,
- możliwościami zarobkowymi i majątkowymi rodzica,
- zakresem świadczonych wobec dziecka przez rodzica zobowiązanego do alimentów osobistych starań o jego utrzymanie i wychowanie.
Obowiązani do świadczeń rodzice, mogą jednak uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.
Wypadkową powyższego są pytania: Co z dzieckiem, które osiągnęło pełnoletniość ? Co z dzieckiem, które studiując nie wywiązuje się należycie z obowiązków związanych z edukacją ?
Jeżeli dziecko pełnoletnie, już przygotowane do pracy, zaniedbuje studia, z własnej winy nie zdaje we właściwym terminie egzaminów, powtarza lata studiów i nie podejmuje starań o znalezienie pracy, to obowiązek rodziców dalszego dostarczania środków utrzymania i wychowania ustaje.
Powyższe znajduje poparcie w orzecznictwie, które wskazuje, że dziecko które nie dokładając należytej staranności nie zdaje egzaminów przedłuża obowiązek alimentacyjny.
Obowiązek alimentacyjny dotyczy także krewnych w linii prostej (dziadkowie, rodzice, wnuki), a także rodzeństwo. Obowiązek ten spoczywa także na przysposabiającym i przysposobionym.
